Günümüzde kurumsal anlamda en fazla gelişmelerin yaşandığı, kurumların üzerinde fazlaca düşündüğü ve yönetiminin zor olduğu tedarik zinciri hakkında uzun soluklu bir yazı dizisi yazmayı düşündüm. Tedarik zincirini enine boyuna konuşmadan önce tedarik zincirini tanımlamak ve konuya bir giriş yapmak iyi olur dedim ve ilk yazımı sizlerin huzuruna bırakıyorum. Bu yazımızda tedarik zincirine giriş yaparak diğer yazılarım için temeli atacağım. Şimdiden hepinize keyifli okumalar.
Tedarik zinciri denildiği zaman akla ilk olarak satın alma ve lojistik geliyor. Ancak durum sadece böyle değil. Tedarik zinciri tedarikçiden başlayan müşteride biten kurum içi tüm süreçleri kapsıyor. Tedarik zinciri, müşteri ihtiyaçlarını doğru zamanda, doğru yerde ve uygun bir fiyatla sunabilmek için tüm satın alma, satma, müşteri eğilimlerini belirleyebilme, üretme gibi tedarikçiden son müşteriye kadar olan tüm faaliyetlerdir.
Tedarik Zincirinin Tanımı
Tedarik zinciri için yapılmış veya yapılabilecek çok tanım vardır. Ancak yapılabilecek en kapsamlı tanım: “tedarik zinciri yönetimi, malzeme ve ürünlerin, temel hammadde arzından nihai ürün aşamasına kadar (olası geri dönüşüm ve yeniden kullanım dahil) yönetimini kapsayan; firmaların tedarikçilerinin proseslerinden, rekabet avantajlarını destekleyecek teknoloji ve yeteneklerinden nasıl yararlanacağı üzerine odaklanan ve geleneksel işletme içi faaliyetleri, optimizasyon ve etkinlik ortak gayesi ile ticari ortaklıklar kurarak yayan bir yönetim felsefesidir.” şeklinde yapılabilinir. (Tan, 2001: 39)
Bazı kaynaklarda tedarik zinciri için lojistik ağ ifadesi de kullanılabilinir. Bence tedarik zinciri için lojistik ağ terimi yetersiz kalır. Çünkü tedarik zinciri ifadesi içerisinde lojistik süreçlerini de barındırır.
Tedarik zinciri, ürün ve/veya hizmetleri tedarikçiden müşteriye doğru hareketlerini kapsayan ve bu süreç içerisinde yer alan aktörler, insanlar, teknoloji, faaliyetler ve kaynaklar sistemlerinin tamamına verilen isimdir. İngilizcesi “Supply Chain”dir. Zincir metaforunun yapılmasının sebebi; tıpkı bir zincir gibi uzayan ve bir yapıdan dolayıdır. Tedarikçi de başlayan zincirinin ilk halkası nihai tüketici halkası ile son buluyor ve bu arada bir çok halka yer alıyor.
Tedarik Zincirinin Yapısı
Bir zincir halkalardan oluşur. Sağlam bir zincirin tüm halkaları da sağlamdır. Tek bir halkanın çürük olması o zincirin kırılmasına sebep olabilir. Tedarik zinciri de tıpkı bir zincir gibi bir çok olgudan oluşuyor. Her olgu bizim için bir halkadır. Her halkanın düzgün yönetilmesi komple bir sağlıklı tedarik zinciri için çok önemlidir. Bu yazı dizisinde de halkaları tek tek inceleyeceğiz. Altlarında ki teorileri, kullanılan yöntemleri inceleyeceğiz.
Tedarik zinciri içerisin de bulunan halkalar arasında çok fazla bilgi ve malzeme akışı mevcuttur. Bilgisayar teknolojisi olmadan bu kadar bilgi ve malzeme akışını yönetmek çok kolay değildir. O yüzden bilgisayar teknolojisinde ki gelişmeler direkt olarak tedarik zinciri yönetimini de etkilemektedir.
Gelişen teknoloji, bilinçlenen tüketiciler, teknolojik gelişmeler, globalleşen dünya gibi sayabileceğimiz bir çok sebepten dolayı rekabet etmek artık çok zorlu bir süreç haline geldi. Rekabette ürününüz kaliteli olması veya ucuz olması çok önemli değil artık. Önemli değil ifadesi çok doğru olmadı aslında. Kaliteli veya ucuz olmanız gibi sizi rekabette öne geçirecek etkenler artık tek başlarına anlamlı değil. Rekabette en önemli etken zaman artık. Doğru zamanda doğru yerde doğru ürünü doğru müşteriye verebilmek önemli. Bunu tek müşteri bazında düşünmeyin. Aynı anda Amerikalı bir müşterinizde olabilirken Hindistanlı da müşteriniz olabiliyor. Bu iki farklı coğrafyada ki müşterilerimiz aynı ürünü istese bile farklı özelliklerde ürün isteyebilir. Ülkenin kuralları, müşteri isteği, müşteri ihtiyacı gibi sebepler buna sebep olacaktır. Tedarik zincirini doğru yönetebilmek burada devreye giriyor. Zaten tanımında da bahsettiğimiz gibi doğru ürünü doğru zamanda doğru yerde doğru müşteriye ulaştırabilmemiz gerekiyor.
Kısa kısa tedarik zincirinin amacından ve öneminden bahsetmek istiyoruz.
Tedarik Zincirinin Amacı
• Müşteri tatminini artırmak, • Çevrim zamanını azaltmak, • Stok ve stokla ilgili maliyetlerin azaltılmasını sağlamak, • Ürün hatalarını azaltmak, • Faaliyet maliyetini azaltmak
Tedarik Zincirinin Önemi
• Teslimat performansını iyileştirir
• Envanterin azaltılmasını sağlar
• Sipariş karşılama oranını yükseltir
• Talep tahminlerinin doğruluğunu arttırır
• Tedarik çevrim süresini kısaltır
• Lojistik masraflarını azaltır
• Verimlilik ve kapasite artışı sağlar
• Müşteri memnuniyetini arttırır
• Girdilerin teminini garantileyerek, üretimin devamlılığını sağlar
• Tüketici taleplerini en iyi şekilde karşılayarak kaliteyi arttırır
• Toplam maliyetleri azaltır
• Pazardaki değişikliklere daha kısa zamanda cevap verilmesini sağlar
Tedarik Zincirinin Tarihçesi
Tedarik zincirinin gelişmesinde en önemli etken müşteri kavramıdır. Rekabet artıkça kurumlar üretim odağından müşteri odağına kaymaya başladı. Odak noktası değiştikçe yönetim zorlaştı. Zorlaşan yönetimde kaybolmak istemeyen kurumlar yeni metotlar geliştir. Bu metotlar tedarik zinciri yönetimi altında toplandı ve gelişimine katkı verdi.
Tedarik zincirinin ve özellikle lojistik kavramının ortaya çıkışlarında ki en önemli nokta sanayileşme olarak gösterebiliriz. Sanayileşmeden önce üretim miktarları ve rekabet azdı. Üretilen ürünler genelde üretildiği yerde tüketiliyordu. Sanayileşmeden sonra üretim miktarları ciddi anlamda artış gösterdi. Ardından rekabet başladı ve yeni pazarlar arayışına girildi. Yeni pazarlar sayesinde üretilen ürünler sadece üretim yerine yakın yerlerde değil herhangi bir yerde tüketilmeye başlandı. Tedarik ve dağıtım kanalları bu gelişmeler ışında önem kazanmaya başladı. Ardından gelişen teknoloji sayesinde ürünlerin dağıtımı kolaylaşmaya başladı. Uçak, gemi, otomotiv teknolojileri daha hızlı ve daha kapsamlı ürün taşıma olanağı sunmasıyla pazarlar genişledi. Günümüzde Çin’de üretilen bir çakmak İstanbul Beylikdüzü’nde rahatça satabiliyor.
1900’lü yılların başında odak noktası üretimdi. 1950’li yıllarda odak noktası satışa, 60’lı yıllarda ise pazarlamaya kaymıştı. Bu yıllardan sonra odak noktasının tam ortasına müşteri konmaya başlandı. Üretiminize müşterileriniz yön vermeye başladı. Bu yıllar için bir önemli nokta ise gelişen hizmet sektörü. Hizmet sektörü üretim sektörüne nazaran daha fazla müşteri odaklı çalışmaya başladı. Bu tutum tüketici de gelişen bilince doğrudan katkı sağladı. Gelişmeleri takip eden veya edebilen üretim sektöründe ki kurumlarda ya ayak uydurdu ya da tarihin tozlu sayfalarına karıştılar.
Tedarik zinciri kavramı tarihte hiç bir zaman tek başına yer almadı. Tedarik zinciri kavramı ile tedarik zinciri yönetimi kavramı bence aynı kavramlardır. Tedarik zinciri zaten başlı başına bir yönetim tarzıdır. Bu yüzden tedarik zincirine tedarik zinciri yönetimi de diyebiliriz.
Tedarik zinciri yönetimi, 1990’lı yıllarda kurum ve lojistik alanlarında çok popüler bir hale gelmiştir. Tedarik zinciri içerisinde ki görüşler kurumları etkileyen bir olgu halini almıştır. Satın alma, pazarlama, satış, üretim, sevkiyat gibi faaliyetler bağımsız çalışmak yerine tek bir merkez üzerinde çalışmaya başladı. Buna en büyük etken tedarik zinciri yönetimi oldu. Tedarik zinciri sayesinde kurum içerisinde ki birimler ekip ruhuyla hareket etmeye başladı. Bu durum sadece kurum içinde sınırlı kalmadı. Dışarıdan hizmet aldığınız kurumlarda artık takımınızın bir üyesi oldu.
Tarihleri şu şekilde özetleyelim isterseniz:
Sanayileşme ile tedarik zinciri yönetiminin temeli atıldı.
Kurumların odakları müşteri olmaya başladığında tedarik zinciri yönetiminin önemi artı.
MRP ile tedarik zinciri yönetimi karmaşıklaşan yönetime cevap olarak daha da fazla gelişti.
Gelişen teknoloji ile (1990’lı yıllar) tedarik zinciri yönetimi kaçınılmaz bir hale geldi. Günümüzde kurumların üzerinde en çok düşündüğü konuların başında yer almayı başardı.
Böylece tedarik zincirine bir giriş yapmış olduk. Kısaca özetleyecek olursak; tedarik zinciri, doğru zamanda doğru yerde doğru ürünü doğru müşteriye ulaştırmayı kendine hedef almış bir yönetim tarzıdır. İçerisinde onlarca halka bulunan ve her bir halkası içerisinde insanları, bilgileri, ürünleri ve aktörleri barındıran bir yapıdır. Tedarik zinciri içerisinde bulunan her halka iç işlerinde bağımsız dış işlerinde birbirine bağımlı olan bir sistemdir. Tedarik zinciri bir yönetim biçimi, bir yapı, bir sistemdir. İçinde binlerce tezi, makaleyi, yöntemi barındıran bir konudur. Özellikle endüstri mühendisi arkadaşlar için söylemek gerekirse; tedarik zinciri içerisinde bol bol optimizasyonu barındıran yönetilmesi zor ama bir o kadar çalışılması zevkli bir konudur.
Çalışmasından zevkli bir konudur deyip ilk yazıma son verebilirim. Burada sadece tedarik zincirine bir giriş yaptık. Sizlerle tek tek tedarik zincirinin halkalarını inşa edeceğiz ve uzun bir serüvene çıkacağız. Şimdilik görüşmek üzere deyip veda edebilirim.