Dolar/ Euro parametresi, satınalma gücü, ülkelerin ekonomik durumları, Türk Lirası değer kazandı, Dolar düştü, Japon Yeni yükseldi, Asgari ücret bizde bu kadar onlarda şu kadar, bizde ekmek bu kadar onlarda bu kadar… Gündelik hayatın içerisinde bile sıkça rastladığımız bu terimlerin çok tekniğine inmeden ülkeler arasında ki vatandaşların satınalma güçlerinin basit bir karşılaştırması yapılabilinir. Yada yapılabilinir mi? Bu soruya big mac endeksini inceleyerek cevap arayacağız. Ben kaptan pilotunuz Nevzad Ali KILIÇ şimdiden keyifli okumalar dilerim. Lütfen koltuklarınızı dik pozisyona getiriniz ve kemerlerinizi bağlayınız. O zaman başlıyoruz.
Big mac endeksi için aklıma gelen ilk şey bir kıyas ve ekonomik gösterge olduğudur. Adını dünyanın en büyük restoran zincirlerinden biri olan Mc Donald’s en çok tüketilen ürününden alıyor. Big mac’i öyle uzun uzun anlatmaya gerek yok sanırım. Mc Donald’s dünya üzerinde 118’den fazla ülkede 32.000’den fazla restoran ile hizmet vermektedir. Bu kadar geniş coğrafyalara hizmet vermesi ve her ülke de temel olarak big mac satması bu ülkelerin alım gücünü çok temel olarak kıyaslama imkanı sunmaktadır.
Çok fazla teknik detaya girmeden anlatmak istiyorum. Bu endeksin ortaya çıkışı ülkelerin para birimlerinin dolara karşı olan gücünü ortaya koymaktır. Ama iş buradan çıkalı çok uzun zaman oldu. Şu an ekonomistler bu endeksi döviz kurlarının hesaplarında dahi kullanıyor. Yani anlayacağınız bu endeks ekonomistler tarafından çok fazla kullanılıyor.
Şimdi bir Mc Donald’s restoranını düşünelim. Ülkelere göre menüler farklılık gösterebilir. Türkiye’de ayran satılırken bunun Danimarka’da ki bir Mc Donald’s için olası olmadığı aşikardır. Amerika Birleşik Devletleri’nde domuz pastırmalı burger satabilirken bu satışında Türkiye için çok olası olmadığı yine ortadadır. Ancak Mc Donald’s öyle bir ürüne sahip ki dünyanın herhangi bir noktasında ki restoranında hemen hemen aynı özelliklerde bulabilirsiniz. Evet endekse ismini veren de bu ürün zaten. Big macten bahsediyoruz. Bu kadar geniş coğrafyalarda basitçe aynı olan bir ürünün fiyatı üzerinden ülkelerin ekonomisini kıyaslama fikri şahsi görüşümce muhteşem bir akıldır.
Şimdi basit bir hesapla konuyu anlatmış olalım. Araştırmalarıma göre şu an Amerika Birleşik Devletleri’nde ortalama bir big mac 4,76 dolardır. Türkiye de ise bir big mac 12,95 Tl. Bu veriler eşiğinde 12,95/4,76 =2,72’dir. Bu sonuç karşılığında Amerika Birleşik Devletleri’nde 1 dolara alınacak bir ürün Türkiye’de 2,72 TL’ye alınabilmektedir. Ancak bu sıralar dolar kuru 4,00 civarlarında seyretmektedir. Yani Amerika Birleşik Devletleri vatandaşının Türkiye vatandaşına göre satınalma gücü daha fazla. Bu hesabın ortaya koyduğu bir diğer sonuç ise dolara karşı TL belli bir oranda değer kazanıp 2,72 seviyesine gelebilirse satınalma gücü eşit olacak. Varsayalım günümüzde dolar kuru 2,5 TL olsun. Bu durumda bizim satınalma gücümüz Amerika Birleşik Devletleri vatandaşına göre daha güçlü olacaktır.
Yukarıda ki örnek hesap baz alınırsa olması gereken dolar/ TL kuru 2,72’dir. Ekonomistler (veya artık tam olarak kim hesaplama yapıyorsa) döviz kuru hesaplarında bu endeksi de kullanıyorlar. Ancak döviz kurunu etkileyen siyasi, politik, ekonomik, güven ortamı vb. çok fazla hesap kitap var.
Peki gelelim bu hesabı gündelik hayatta nerede kullanabiliriz. İlk aklıma gelen örnek yurt dışı gezilerinizde gideceğiniz ülkenin ne kadar pahalı olduğunu kabaca hesabını yapmanıza yardımcı olacaktır. Bu bakımdan baya kullanışlı gözüküyor aslında. Bence bu endeks coca cola içinde kullanılabilinir. Belki de daha fazla ülke de coca cola vardır. Örneğin 330 ml kutu kola esas alınabilinir. Bu kısmı uzmanlara bırakıyorum. Belki de bu hesabı kullanan uzmanlar da vardır.
Son bir konuya daha değinmek gerekirse bu endeksin bir ülkeler sıralaması var. Ekonomist dergisi düzenli olarak bu sıralamayı yayınlıyor. Sıralama ile ilgili 2017 verilerine buradan ulaşabilirsiniz.
Bu yazı hakkında alacağım geri bildirimlere göre konuyu daha fazla araştırıp daha detaylı ve biraz daha teknik yazabilirim. Ancak big mac endeksinin kabaca fikirlerini belirtmeye çalıştım. Yazı hakkında yapacağınız yorum ve eleştiriler benim için çok değerlidir. Yorum ve görüşlerinizi bekliyorum.
Comments